Những câu hỏi thường gặp ở phòng Tư vấn học đường
1. Tham vấn là gì? Sự khác nhau giữa tham vấn tâm lý và tư vấn tâm lý?
Tham vấn là một tiến trình tương tác giữa nhà tham vấn (NTV) và thân chủ (TC) – người đang có vấn đề, khó khăn về tâm lý muốn được giúp đỡ nhằm giúp TC chấp nhận thực tế của mình, xác định tiềm năng bản thân từ đó tự giải quyết vấn đề của mình.
Tâm lý là một ngành khoa học khá mới mẻ ở VN, chính vì vậy hiện nay nước ta vẫn chưa thống nhất về việc sử dụng khái niệm tham vấn hay tư vấn tâm lý. Tuy nhiên giữa tư vấn và tham vấn có những nét khác biệt khá cơ bản.
|
Tham vấn
|
Tư vấn
|
|
Là cuộc nới chuyện mang tính cá nhân giữa NTV với một hoặc vài người đang cần sự hỗ trợ để đối mặt với khó khăn hoặc thách thức trong cuộc sống
|
Tư vấn là cuộc nói chuyện giữa một “chuyên gia” về một lĩnh vực nào đó với một hoặc nhiều người đang cần lời khuyên hay chỉ dẫn về lĩnh vực ấy (Tư vấn pháp luật, tư vấn tài chính…).
|
|
Tham vấn là một tiến trình gồm nhiều cuộc nói chuyện nhằm giúp thân chủ sáng tỏ vấn đề, xác định khả năng và thế mạnh của bản thân, từ đó xem xét các giải pháp khả thi nhằm đưa ra lựa chọn tối ưu nhất
|
Quá trình tư vấn có thể diễn ra trong một buổi nói chuyện. Người tư vấn giúp thân chủ bằng cách đưa ra những lời khuyên về mặt chuyên môn, cho TC biết những quyết định họ cho là phù hợp nhất đối với tình huống của TC
|
|
Ngoài kiến thức chuyên môn về tâm lý, NTV cần có kiến thức cơ bản trong nhiều lĩnh vực: văn hóa, giáo dục, pháp luật, sức khỏe…Kỹ năng cơ bản của nhà tham vấn là lắng nghe, khai thác vấn đề, cảm xúc của TC.
|
Nhà tư vấn có kiến sâu trong một lĩnh vực nhất định, và có khả năng truyền đạt kiến thức đó đến TC của mình.
|
2. Nhà Tâm lý học đường - họ là ai?
Nhà tâm lý học đường là một nhà sư phạm được cấp bằng đào tạo về tham vấn học đường với những ký năng chuyên biệt để hỗ trợ việc học, nhu cầu phát triển cá nhân, xã hội và nghề nghiệp của học sinh.
Ở các nước phát triển, nhà tâm lý học đường (School Psychologist) là thành phần không thể thiếu trong hệ thống trường học. Nhiệm vụ chính của họ là giúp học sinh thành công trong học tập, xã hội và đời sống tình cảm. Ngoài ra họ còn phối hợp với giáo viên, phụ huynh, các nhà chuyên môn khác nhằm tạo môi trường học tập an toàn, lành mạnh cho tất cả học sinh.
Lắng nghe - Một trong những kĩ năng quan trọng của nhân viên tham vấn học đường
3. Nhà tham vấn có thể biết được suy nghĩ của người khác?
Nhiều học sinh không muốn hoặc xấu hổ khi nói ra những suy nghĩ, diễn biến tâm lý của mình, cho rằng chỉ cần vài câu đơn giản thì nhà tham vấn có thể đoán được những suy nghĩ trong lòng mình, nếu không thì cho rằng trình độ của người tham vấn không cao. Thực ra, nhà tham vấn cũng là người, việc am hiểu ngôn ngữ cơ thể có thể giúp nhà họ nhận biết những mâu thuẫn giữa lời nói và cử chỉ của học sinh, nhưng cũng không thể giúp họ biết được học sinh thật sự đang nghĩ gì. Vì vậy việc cung cấp thông tin rõ ràng, tường tận sẽ giúp tiến trình tham vấn hiệu quả hơn.
4. Giáo viên phụ trách phòng tham vấn học đường sẽ giúp giáo viên trừng trị những học sinh chưa ngoan?
Việc học sinh tự nguyện tìm đến hoặc được gửi đến phòng tham vấn tâm lý nhằm mục đích lắng nghe các em, hiểu được những suy nghĩ, tâm tư tình cảm của các em chứ không phải các em được gửi đến phòng tham vấn để chịu một hình thức trừng phạt nào cả. Tuy nhiên, trong khả năng chuyên môn của mình, các nhà tham vấn sẽ dùng các kỹ năng để tiếp cận các em, giúp các em hiểu hơn về những suy nghĩ, tình cảm, và hành động của mình để từ đó có thể có được những thay đổi tích cực.
5. Tham vấn tâm lý ở trường là dành riêng cho học sinh hay là cho cả các bậc phụ huynh?
Mục đích của tham vấn trường học là giúp đỡ học sinh và gia đình cũng là một yếu tố trong cuộc sống của học sinh. Vì vậy, khi các bậc phụ huynh có nhu cầu trao đổi và cần sự trợ giúp, các bậc phụ huynh có thể đăng ký để được tham vấn. Tuy nhiên, trong những trường hợp cần thiết, cán bộ tham vấn có thể giới thiệu các bậc phụ huynh đến các dịch vụ trợ giúp có hiệu quả hơn như đến phòng tham vấn gia đình, tham gia các lớp kỹ năng….
6. Có phải những học sinh tìm đến phòng tham vấn học đường đều là những học sinh “có vấn đề”?
Ở nước ta tham vấn tâm lý nói chung và tham vấn học đường nói riêng là lĩnh vực mới và phát triền tương đối muộn, đa số mọi người còn khá e ngại trong việc tiếp cận với các hoạt động này. Học sinh thông thường đều nhìn trước nhìn sau, lấy hết can đảm mới dám bước vào phòng tham vấn, dưới sự bảo đảm nhiều lần của nhà tham vấn mới dám bộc lộ tâm trạng, tình cảm thật của mình. Vì trong mắt nhiều người, người đến phòng tham vấn là những người không bình thường, có vấn đề về tâm lý hoặc bệnh tinh thần. Thực ra, đại đa số những học sinh tìm đến phòng tham vấn học đường đều là những người có tâm lý bình thường. Trong cuộc sống, các em gặp phải những vấn đề mà bản thân không thể giải quyết được như: vấn đề học tập, vấn đề trong giao tiếp, vấn đề trong tình yêu, trong quan hệ với gia đình, lựa chọn nghề nghiệp… Những vấn đề này là một bộ phận trong cuộc sống của chúng ta, việc tìm đến phòng tâm lý học đường cho thấy những học sinh này biết quan tâm, chăm sóc sức khỏe tinh thần của mình và có mục tiêu cuộc sống tương đối cao, hy vọng thông qua việc tham vấn để tự hoàn thiện bản thân, không tránh né, phủ nhận vấn đề.
Khi mệt mỏi, căng thẳng do học tập học sinh có thể tìm đến P. TVHĐ để được hỗ trợ
7. Em có thể chia sẻ những điều bức xúc của mình về giáo viên dạy toán với giáo viên phụ trách phòng tham vấn học đường? Liệu những điều này có bị tiết lộ? Em sẽ bị giáo viên dạy toán ”đì” trong tương lai?
Một trong những nguyên tắc cơ bản nhất của tham vấn tâm lý bảo mật thông tin. Nhân viên tham vấn học đường sẽ có trách nhiệm bảo mật tất cả những thông tin học sinh cung cấp cho mình và có thể phải chịu trách nhiệm trước pháp luật nếu cố tình tiết lộ thông tin của học sinh. Thông tin chỉ được tiết lộ trong các trường hợp sau: học sinh cho phép tiết lộ, chia sẻ thông tin; học sinh có nguy cơ làm hại đến bản thân và người khác (có ý định tự tử hoặc giết người); do yêu cầu của các cơ quan an ninh, pháp luật (phải thông báo cho học sinh biết). Vì vậy các em học sinh hoàn toàn có thể yên tâm khi chia sẻ câu chuyện với nhà tham vấn!
8. Những người trẻ tuổi, chưa có nhiều kinh nghiệm sống có thể làm tốt công tác tham vấn tâm lý?
Không thể phủ nhận một điều, những nhà tham vấn có nhiều kinh nghiêm sống sẽ dễ dàng hơn trong việc thấu cảm và nhìn nhận vấn đề của thân chủ. Tuy nhiên một NTV lớn tuổi và có nhiều kinh nghiệm chưa hẳn là một nhà tham vấn giỏi. Vì một NTV tâm lý giỏi phải là người có những năng lực và phẩm chất khá riêng biệt. Thứ nhất họ phải là người có kiến thức về quá trình phát triển tâm lý ở người: nhận thức, cảm xúc và hành vi của con người. Thứ hai, họ phải là người có khả năng giao tiếp, lắng nghe cũng như biết cách khai thác các cảm xúc, nhận thức và các biểu hiện của TC. Họ được đào tạo cơ bản về kỹ năng tham vấn cũng như các lớp học dành cho việc trợ giúp tâm lý cho TC. Họ cũng là người có những phẩm chất đặc biệt dành cho người làm tham vấn như khả năng chấp nhận, khả năng thấu cảm, sự trung thực…Do vậy độ tuổi hay trải nghiệm của NTV không quyết định mức độ thành công của buổi tham vấn.
9. Em đang gặp khó khăn trong quan hệ với cô bạn cùng lớp, em có thể chia sẻ chuyện này với giáo viên tham vấn học đường? Khi nào em nên đến gặp nhà tham vấn?
Giống như khi bị sổ mũi, đau đầu… chúng ta tìm đến bác sỹ y khoa, khi có những vấn đề về tinh thần chúng ta cũng nên tìm gặp nhà tham vấn tâm lý. Bạn có thể tìm gặp nhà tham vấn trong những trường hợp sau:
- Khi bạn cảm thấy không hài lòng, khó chịu hoặc bất lực trong mối quan hệ nào đó với những người xung quanh: bạn bè, gia đình, người yêu...
- Khi chính bạn là người gây bất bình cho những người xung quanh.
- Khi bạn hoặc những người xung quanh bạn nhận thấy gần đây ở bạn xuất hiện những cá tính hiếm khi có, hoặc không có trong hành động tiền lệ của bạn.
- Khi bạn cảm thấy cô đơn buồn chán, lo âu, căng thẳng và sợ hãi…những điều này lặp đi lặp lại và ảnh hưởng đến cuộc sống hiện tại của bạn.
- Khi bạn tự cảm thấy hoặc người bên cạnh bạn nhận thấy bạn nói nhiều hoặc không muốn giao tiếp trong một thời điểm nào đó và luôn không cảm thấy hài lòng trong cuộc sống hiện tại.
- Khi bạn cảm thấy không thích nghi hoặc khó thích nghi, điều này ảnh hưởng đến mục tiêu hoặc những hoạt động bình thường của bạn và những người xung quanh.
- Khi bạn luôn có những ý nghĩ tiêu cực, và có ý đinh tự sát.
Chính vì vậy em hoàn toàn có thể chia sẻ về mối quan hệ của mình với cô bạn cùng lớp với giáo viên phụ trách phòng tham vấn học đường.
10. Em có nhiều vấn đề cần chia sẻ nhưng những vấn đề này rất lộn xộn. Em không thể sắp xếp chúng thành một câu chuyện rõ ràng và mạch lạc. Điều này có làm giáo viên tham vấn không hài lòng? Em nên chuẩn bị gì khi gặp NTV?
Em có thể chia sẻ câu chuyện của mình theo trình tự những gì em đang nghĩ. Không nhất thiết phải trình bày mạch lạc, rõ ràng, có mở đầu, có kết thúc. Giáo viên tham vấn sẽ có những câu hỏi cần thiết để giúp em hệ thống vấn đề và tìm ra phương hướng giải quyết. Thái độ trung thực và hợp tác trong việc chia sẻ vấn đề của mình sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến hiệu quả buổi tham vấn
Một góc P. TVHĐ trường THPT Trần Khai Nguyên
11. Một buổi tham vấn tâm lý thường mất bao lâu? Lịch học của em khá dày đặc , em có thể tranh thủ giờ ra chơi để đến phòng tham vấn học đường chia sẻ vấn đề của mình?
Tham vấn là một tiến trình lâu dài, phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: mức độ phối hợp, mong muốn giải quyết vấn đề của thân chủ, mức độ nghiêm trọng của vấn đề. Có những vấn đề được giải quyết sau một vài buổi tham vấn (mỗi buổi từ 45 - 60 phút), cũng có những vấn đề mất nhiều thời gian hơn, kéo dài vài tháng hoặc cả năm.
Việc bạn tranh thủ tìm đến phòng tham vấn trong giờ ra chơi, việc chia sẻ trong tâm trạng thấp thỏm lo “sắp đến giờ vào học” sẽ gây khó khăn cho chính bạn và nhà tham vấn trong việc tìm ra phương hướng giải quyết vấn đề.
12. Nếu em gửi thư đến phòng tham vấn học đường thì sau bao nhiêu ngày em có thể nhận được thư trả lời, và nhận bằng cách nào?
Em có thể liên hệ trực tiếp với giáo viên phụ trách phòng tham vấn học đường để nhận được thư trả lời. Thời gian trả lời thư phụ thuộc vào mức độ khẩn cấp, nghiêm trọng của sự việc. Nhưng chậm nhất là sau 3 ngày làm việc (không tính ngày lễ, chủ nhật) các em sẽ nhận được thư trả lời. Tuy nhiên, tính tương tác của hình thức tham vấn qua thư chưa cao, giáo viên không thể làm rõ một số nội dung trong thư. Vì vậy, để việc tham vấn hiệu quả hơn em có thể gửi mail, hoặc tham gia trò chuyện trực tuyến tại địa chỉ: tuvanhocduongtkn@gmail.com
N.L (tổng hợp)